Aantekeningen van de auteur, kort na het verschijnen van De Roos en het Zwijn in 1997, naar aanleiding van veelgestelde vragen over het boek.
De Roos en het Zwijn is een hervertelling van Belle et la bete, een sprookje oorspronkelijk opgetekend door Gianfresco (Italië), en later is naverteld door Mdme de Villeneuve (Frankrijk). Mijn verhaal is dus niet gebaseerd op de hervertelling van Walt Disney, waarin de essentie van het sprookje is verloren gegaan, namelijk de schuldgevoelens die een jong meisje heeft tegenover haar vader wanneer ze seksueel actief wordt. Ik heb het verhaal helemaal in de Middeleeuwen geplaatst, ik heb een realistisch kader geschapen met sprookjesachtige elementen. Voor mij is De roos en het zwijn een verhaal over het seksueel actief worden van jonge vrouwen. Deze navertelling van het oude Belle et la bete is een poging om psychologie van middeleeuwer weer te geven: het katholicisme breekt door, maar is nog doorspekt met heidense elementen, jonge meisjes zijn 'wegwerpbaar', er rust een taboe op schoonheid in een tijdperk waarin iedereen vroeg of laat verminkingen oploopt.
De titel
De titel is bewust gekozen als verwijzing naar De schone en het beest, maar hij is ook misleidend omdat hoofdpersonage in het begin een zwijn als troeteldier heeft. 'De Roos' verwijst naar het hoofdpersonage Rosalena die met rozen wordt vergeleken omdat ze zo mooi is, maar ook naar haar liefde voor rozen (de rozenstruik) en uiteraard naar de roos die de vader steelt uit de tuin van Thybeert.
'Het zwijn' verwijst verder in het boek naar Thybeert, niet zozeer naar zijn uiterlijke verminking die naar mijn gevoel niet de hoofdreden is van haar afkeer, maar naar zijn innerlijke slechtheid (hij straft onredelijk, sticht brand bij de ouders van kinderen die iets verkeerd tegen hem hebben gezegd). Hij is een 'zwijn' op moreel vlak.
Inspiratie
Het verhaal heeft zich bij mij aangediend na het zien van een tekenfilm op Franse tv in Brusselse hotelkamer, nog voor Walt Disney-versie bestond. Van daaruit ben ik gaan terugdenken aan de versie die ik als kind heb gelezen, en toen kwam de vaststelling dat dit een van de mooiste sprookjes is die ik als kind onder ogen heb gekregen, een van de meest romantische ook. Ik zag de tekenfilm vlak voor een belangrijke vergadering en had niet de tijd om hem helemaal uit te kijken. Misschien is dat de reden waarom het verhaal in mijn versie zo abrupt stopt;-). Er komt geen bevrijdende kus of de belofte van een huwelijk, en Thybeert verandert al helemaal niet in een prins.
Plaats
De plaats waar het zich afspeelt heeft voor mij weinig belang, ik had het in een hele reeks middeleeuwse steden kunnen plaatsen. Ik woon in Antwerpen, het is wellicht een emotionele keuze.
In een eerste versie liet ik mijn verhaal plaatsvinden in Ieper, de streek waar ik geboren ben. Later heb ik dat veranderd naar Antwerpen omdat ik een uitgebreide verzameling historische bronnen ter beschikking had op de plaats waar ik ondertussen woonde, namelijk Antwerpen.
Symboliek van de spiegel?
De schrijver reikt de symbolen aan. Hij kan ze daarom niet noodzakelijk interpreteren. Als ik dit boek als lezer onder ogen kreeg, zou ik vermoeden dat de spiegel symbool staat voor de verbondenheid die Rosalena voelt met zowel haar vader als haar geliefde: ze ziet ze ook al zijn ze niet aanwezig.
Het spiegel-gegeven is overgenomen van het oorspronkelijke sprookje.
Engelen en elfen
In het verhaal staan de engelen voor de christelijke (maar soms corrupte) deugd, de elfen voor de drang naar genot. Ze zijn de verscheurdheid die het meisje voelt tussen deze twee uitersten. Beide praten op haar in en proberen haar te overtuigen.
Waarom deze figuren?
Ik verplaats me in de situatie van een middeleeuwse jonge vrouw die zowel door het christendom als door het heidendom is beïnvloed. Ik denk dat in die tijd kinderen opgroeiden met het vaste geloof dat ze door elfen en engelen waren omringd, net zoals kinderen tegenwoordig opgroeien met een bewustzijn van microben en bacteriën. De laatste zijn evengoed onzichtbaar, maar geen volwassene of kind die twijfelt aan het bestaan ervan.
Denkt u dat deze figuren in de leefwereld van vijftien-plussers voorkomen?
De vijftien-plussers toen? Ja, uiteraard, zie antwoord hoger. De vijftien-plussers nu? Uiteraard niet. Waarom vraagt u dat?
Waarom sterft de moeder?
Omdat de vader dan het laatste houvast wordt, en zij voor de vader het laatste houvast. Haar verraad is dubbel zo groot wanneer ze hem verlaat omdat hij alleen is. Ze kan haar keuze de voordele van Thybeert dan ook eigenlijk pas maken als blijkt dat hij opnieuw verliefd dreigt te worden. Daarvoor is ze al seksueel actief geweest, maar werd ze altijd beladen onder schuldgevoelens. Als haar moeder nog had geleefd, was dat probleem niet zo acuut geweest.
De vader maakt daar misbruik van. Hij roept haar op een gesublimeerde manier terug (door ziek te worden).
Rol van Thybeert
Thybeert is de verfijnde maar moreel verwerpelijke man. Hij heeft uitstraling en aantrekking, maar is onredelijk. Hij heeft veel geleden en vindt dat hij om die reden onbarmhartig mag zijn. Hij vertegenwoordigt kennis eerder dan wijsheid. Ik denk dat het juist die tegenstelling is die hem voor Rosalena aantrekkelijk maakt.
Zelf ben ik gepassioneerd door dat soort figuren: mensen die verstandig zijn en zich toch amoreel gedragen: ze winden mensen om de vinger, corrumperen zonder last te hebben van hun geweten.
Waarom komt het kind zo laat? Wat is de betekenis van het kind?
Het kind komt voort uit haar dubbelrelatie. Het resultaat van haar liefde met twee mannen is een siamese tweeling, dat vind ik gewoon grappig.
Komt dat laat in het verhaal? Daar ben ik me niet van bewust, voor mij komt het gewoon op het goede moment. Rosalena draagt de gevolgen van haar eerdere gedrag met zich mee in haar relatie met Thybeert; ze gaat bij wijze van spreken bij hem haar zwangerschap voldragen.
Het kind is wellicht het symbool van het feit dat ze eigenlijk het leven van haar zusters leidt (ze heeft alles wat zij niet hebben: schoonheid en vruchtbaarheid, hun mannen, de liefde van hun vader). De tweeling laat op die manier de ultieme jaloezie zien, maar ook het ultieme medelijden: ze staat haar kind af aan haar zussen.
Wat wil u met dat open einde duidelijk maken?
Dat Rosalena niet kan kiezen? Dat ik niet kon kiezen toen ik het boek schreef? Dat het leven altijd open en onaf is, dat je nooit een keuze zelden echt radicaal is, dat Rosalena nog elk moment van gedacht kan veranderen, dat we altijd nog een sequel kunnen schrijven...?
