Knack Weekend, 8 februari 1995
Griet Schrauwen
Ingekorte versie
Is een goed boek voor kinderen ook een goed boek voor volwassenen?
Jeugdboeken moeten aan dezelfde kwaliteitsnormen voldoen. Maar het is niet omdat iets aanslaat bij het grote publiek, dat het goed is. Wie niet gevormd is om te oordelen, hanteert in de eerste plaats de criteria spanning, meeslependheid of herkenning. Hoe meer de lezer zich met de personages - meestal het hoofdpersonage - kan identificeren, hoe succesvoller de roman. Hij of zij verwart de aantrekkelijkheid van het karakter met de aantrekkelijkheid van het boek. Zo verklaar je het succes van prentenboeken als Tiny, televisiereeksen als Melrose Place, en posters van Hamilton.
Ik heb brieven gekregen van jongeren die over Mijn tante is een grindewal zeggen: "Het is een stom boek, want ik kan die Tara niet uitstaan." In die zin zijn Kinder- en Jeugdboekenjury's heel waardevol. Ze leren evalueren. Ze worden begeleid door volwassenen die hen, zonder hun mening op te dringen, door de eerste verleidingen van het boek heen leren kijken (...).
Wie zou in Vallen het grote succesnummer zijn? Met wie zouden jongeren zich het meest identificeren?
Door aan al mijn personages minstens één gebrek te geven, probeer ik ervoor te zorgen dat de lezer bijna bewust moet beslissen met wie hij zich wil of kan identificeren. Daarom heet het boek Vallen: niet enkel in de werkwoordelijke zin, maar ook als in het meervoud van De Val, waar je als lezer ook in zou kunnen trappen. Op het eerste gezicht is het een roman met een klassiek Romeo-en-Julietteverhaal, maar intussen gaat het ook om de valkuil van het slordige denken: wie geen mening heeft, wordt makkelijk meegetroond door mooipraters. De lezer ziet hoe de ik-persoon Lucas wordt meegesleept in een spiraal van geweld en uiteindelijk een keuze moet maken die nefast is voor het meisje Caitlin van wie hij houdt. Caitlin is een danseres, maar ze ziet haar toekomst in rook opgaan als zij door een "ongeluk" haar voet verliest. Caitlin is misschien nog het sympathiekst, maar zij is dan weer een zendelinge: ze staat op de barricaden en verkondigt de goede boodschap, waardoor ze iets van een wereldverbeterende Akela krijgt.
Je woont in Borgerhout. Koos je daarom het thema extreem denken?
In deze buurt heb ik nog nooit een rassenprobleem ervaren, ik word er zoals bijna iedereen mee geconfronteerd via kranten en tv. Nationalisme, fundamentalisme en onverdraagzaamheid alarmeren mij ten hoogste. Als ik in Wilrijk woonde, zou ik er ook zo over denken. Omgekeerd is het wel zo dat ik geen huis in Borgerhout zou kopen en verbouwen, als ik hier geen groot deel van mijn leven wilde doorbrengen.
Je gaat geweld niet uit de weg. In Vallen zitten wrede en trieste momenten.
Kwatongen zullen misschien zeggen dat ik aas op goedkoop effect. Maar het is een bewuste keuze. Ik vind dat je niet moet afvlakken uit angst om te choqueren en ik wil mijn lezers ook niet ontzien: een flinke dreun mag en blijft bij. Ik ga geen conflicten uit de weg, ik laat alles zien.
In tegenstelling tot wat je zou verwachten komt er helemaal geen seks voor in je verhaal.
De erotiek zit in het feit dat Lucas Caitlin bespiedt terwijl ze danst. Dat voyeurisme is voor mij spannender dan wanneer ze elkaar te lijf zouden gaan. Ik heb er bewust een situatie van gemaakt waarin je niet weet of ze verliefd zijn. Ik wilde de lezer daarover in het ongewisse laten. Het verlangen is groter in een relatie die niet uitgesproken wederzijds is, anders is de spanning er al voor een deel uit.
Je slaagt er wonderwel in om de spanning tot de laatste pagina aan te houden. Niets is voorspelbaar. Stukje bij beetje geef je de geheimen prijs, draadje voor draadje ontrafel je een ingewikkeld kluwen.
Daar werk ik heel hard aan. En dat geeft me ook mijn kick: niet zozeer aan het schrijven, maar aan het construeren van de plot beleef ik het meeste plezier. Hoe ingewikkelder, hoe boeiender het scheppingsproces is. Maanden ben ik ermee bezig, tot alles aaneensluit en samenvalt. Ik schrijf altijd in twee lagen, zoals je een kast of een muur ook twee keer verft: na een eerste laag worden de fouten pas echt zichtbaar. De eerste versie verandert tijdens de herwerking zo drastisch dat ze bijna onherkenbaar is, omdat ik heel andere dimensies aanbreng. Mijn boeken ontstaan uit een plotgegeven, niet uit een thema. Bij Mijn tante is een grindewal was dat het stranden van de grindewallen, bij Vallen was het dilemma: wat doe je als je geen andere keuze hebt dan iemand die je lief is verminken? Zo'n plot intrigeert me, en dat wil ik voor mezelf en mijn lezers waardevol maken door er een thema aan toe te voegen. In Mijn tante is een grindewal was dat seksuele kindermishandeling, in Vallen extreem denken. Het thema vormt de rode draad waarrond de actie zich afspeelt. Ik zoek een ingewikkelde structuur, waarmee ik niet bedoel dat ik totaal ondoorzichtig wil schrijven. Wat duidelijkheid betreft, ben ik een ouderwetse schrijver. Naar Angelsaksische verteltraditie neem ik de lezer bij de hand. Ik vind timing belangrijk: op het juiste moment de juiste informatie geven, net genoeg en niet te veel.
Je schrijft heel gedetailleerd en realistisch.
Voor mij moet alles correct zijn. Ik beschrijf bijvoorbeeld een scène waarin Lucas in bad zit, zich grondig inzeept, onder water duikt en naar het douchegordijn ligt te kijken. Een vriend vroeg me: "Heb jij dat al eens geprobeerd? Dat kan nooit, het badwater is troebel van de zeep." En hij had gelijk. Ik kan niet zeggen hoezeer dergelijke onjuistheden mij hinderen. Daarom zoek ik alles op. Voor dit boek heb ik onderzocht hoe een kettingzaag werkt, ben ik gaan praten met een arts die amputaties uitvoert, met een jongen die zijn voet verloor bij een ongeval. Als ik erover schrijf, wil ik er alles over weten: het genezingsproces, spookpijn, de herstelperiode. Als lezer kan ik me ontzettend bedrogen voelen als ik merk dat een schrijver in dit soort technische gegevens slordig is. Daarom heb ik ook Vallen laten lezen en op fouten controleren door zeven mensen die ik vertrouw.
