De Standaard, dinsdag 4 oktober 2005
Nooit gedacht van Hans Christian Andersen
Bart Moeyaert en Anne Provoost breken vanavond in een lezing een lans voor de gekwelde schrijver.
Duizenden pagina's heeft Hans Christian Andersen in zijn leven geschreven, en heus niet alleen met sprookjes. Hij schreef zo ijverig brieven en dagboeken vol, dat Nooit rijk, nooit tevreden, nooit verliefd , de selectie die de reeks Privé-Domein daaruit maakte, maar een heel klein deel beslaat van zijn geschriften. 'Hij heeft bijzonder veel gereisd', zegt Anne Provoost, die vanavond samen met Bart Moeyaert fragmenten voorleest in Passa Porta, 'hij had geen eigen huis en verbleef afwisselend in mansions en paleizen van bewonderaars - soms tot ze hem buiten keken, zoals Dickens, die zijn brieven op een gegeven moment niet meer beantwoordde. In zijn dagboeken vertelt hij eindeloos over de mensen die hij heeft ontmoet: dat kunnen Liszt en Grimm zijn, maar evengoed totaal onbekende mensen. Dat maakt van zijn dagboeken weerbarstige kost, maar af en toe is er een fragment waarvan je denkt 'Wat poëtisch! Mooi gezegd! Daar hoor je de dichter en schrijver aan het woord.'
Nog tot 6 december wordt herdacht dat Andersen tweehonderd jaar geleden werd geboren. Provoost en Moeyaert, die Andersen-ambassadeur zijn voor Vlaanderen, hebben zich dit jaar verdiept in het werk van de beroemde Deen, wiens imago gaandeweg zo versuikerd is dat zijn landgenoten het tijd vonden om van de icoon weer een mens van vlees en bloed te maken. Dat willen de twee schrijvers ook bereiken met hun lezing vanavond.
'We wisten dat de dagboeken en brieven van Andersen vrij ontluisterend waren', zegt Provoost. 'Ik had verwacht dat hij heel erg op zichzelf betrokken zou zijn, narcistisch. Dat klopt ook, maar door al die teksten te lezen, is mijn slinger alweer naar de andere kant gezwaaid en voel ik de zin om zijn verdediging op te nemen.'
Bart Moeyaert herinnert zich uit de recensie van 'Nooit rijk , nooit tevreden, nooit verliefd' die hij drie jaar geleden voor Vrij Nederland schreef, vooral dat hij Andersen een geweldige zeur vond. 'Mijn beeld van Andersen kwam tot dat moment uit de geromantiseerde film met Danny Kaye over Andersen, waarin hij een vrolijk rondhuppelende kinderheld was. Maar in zijn dagboeken was hij altijd ziek, had hij altijd pijn, was hij nooit bekend genoeg. Als een menigte voor hem applaudisseerde, had hij altijd die ene persoon opgemerkt die vroeger was opgehouden met klappen.'
'Het is duidelijk dat hij niet altijd aangenaam gezelschap was; hij kon uitvliegen tegen het personeel omdat hij niet als eerste bediend werd - ook als hij al maanden ergens logeerde vond hij dat hij nog als 'gast' moest worden behandeld', zegt Anne Provoost.
Maar ze voelt wel met hem mee: 'Het is duidelijk dat hij vlagen van depressiviteit had. Zijn fysieke kwalen zaten zijn gevoelens vaak in de weg: hij schrijft dat hij ergens op een balkon staat, maar niet kan lachen naar de menigte omdat hij zo'n kiespijn heeft. Als een typisch kind van zijn tijd onderdrukte hij zijn seksualiteit; hij zet kruisjes in zijn dagboek als hij gemasturbeerd heeft, hij beschrijft hoe hij in een bordeel naar de meisjes gaat kijken, maar nooit dat hij een seksuele relatie heeft. Hij kon ook passioneel verliefd zijn op jongens. Hij was minimaal bi, allicht sublimeerde hij dat verlangen naar jongens door naar meisjes te kijken.'
'Tijdens het openingsweekend van het Andersenjaar in Kopenhagen, zat ik naast een professor uit Andersens geboorteplaats Odense', zegt Moeyaert. 'Tijdens een vrij serieuze lezing werd er gesproken over Andersen, "die zo kon zeuren, die niet kon beslissen of hij op mannen of vrouwen viel". En die man zuchtte 'Eindelijk mogen we het zeggen'. Ik was daar zeer verbaasd over, want Andersen was toch een volksheld in Denemarken? En al die zaken waren toch geweten, want hij schrijft onverbloemd over zijn verliefdheden? Maar toen bleek dat al die dingen wel konden geďnsinueerd worden, maar nooit werden uitgesproken.'
'Het is grappig dat je moet moeite doen om trots te zijn op een volksheld', zegt hij. 'Met zijn gedichten en sprookjes kun je uitpakken, maar dat hij ook zo'n ingewikkeld, moeilijk karakter heeft, en nog op mannen valt ook! Dat ze Andersen nu willen nemen zoals hij is, is het belangrijkste voor mij.'
Hans Christian Andersen ontluisterd, dinsdag 4 oktober, Passa Porta, Dansaertstraat 46, Brussel, www.passaporta.be Nooit rijk, nooit tevreden, nooit verliefd'' is uit bij de Arbeiderspers.
Vrijdag 7 oktober brengt De Standaard der Letteren een selectie uit de fragmenten die Moeyaert en Provoost vanavond voorlezen.''
