Standpunt

De Morgen, 14 oktober 2000
Anne Provoost en Manu Claeys

In de bakermat van het Vlaams Blok moet nu vooral gepraat worden

"De toekomst is aan een nieuwe discussiecultuur waarin los-vaste verbanden worden gecreëerd én conflicten ontmijnd"

De absolute meerderheid heeft extreem-rechts in Borgerhout niet behaald. In wat de bakermat en ooit hét bastion van de partij was, haalde het Vlaams Blok minder zetels dan in sommige andere Antwerpse districten. Een schrale troost natuurlijk, en het is maar een manier om jezelf rijk te rekenen, maar toch is er meer.

Wat opvalt is dat de ring een mentale grens lijkt te zijn. Er zijn de stadsgedeelten binnen de ring (intra muros) en buiten de ring (extra muros). De districten Antwerpen en Berchem liggen hoofdzakelijk intra muros. Het blok haalt daar respectievelijk 28 en 25 procent, een stuk minder dan de gemiddelden in Antwerpen. Borgerhout wordt door de ring opgesplitst: een gedeelte ligt binnen de ring en een gedeelte erbuiten.

Zijn er redenen om te veronderstellen dat de stembusgangers van Borgerhout binnen de muren veeleer hebben gestemd zoals Antwerpen en Berchem, dat wil zeggen een tikkeltje minder bruin dan de rest van groot Antwerpen? Dat 'andere' stemgedrag zou dan verband kunnen houden met een bewuste terugkeer naar de stadskern en de daarbij behorende bereidheid om dicht op elkaar te wonen, om 'dorps' te wonen in de stad. Zou het kunnen dat er stilaan een beter evenwicht ontstaat tussen mensen die uit vrije wil blijven en anderen die blijven omdat er geen keuze is, omdat ze niet de middelen hebben om te vertrekken? Hebben het stadsbestuur en de bewoners het Blok dan misschien toch afgeblokt in die centraler gelegen wijken waar de handen uit de mouwen werden gestoken, waar er wijkontwikkelingsmaatschappijen en werkwinkels kwamen, waar nog betaalbare panden opgeknapt en pleinen heraangelegd werden, en moet nu vooral gezorgd worden voor de achtergestelde en voorlopig minder ondersteunde wijken extra muros? Wat jammer toch dat met die vragen voor ogen geen exit-polls werden gehouden en dat we door de stemcomputer geen uitslagen per bureau meer kennen.

Agalev-Borgerhout scoort ver boven het stadsgemiddelde en wordt met 15,8 procent de grootste democratische partij van Borgerhout. Opnieuw is er veel gelijkenis met Antwerpen en Berchem, en ontstaat de volgende hypothese: het kritische maar afvallige groene stempubliek reageert niet toevallig toch vrij enthousiast op het gevoerde beleid precies in die districten (intra muros) waar de problemen het eerst onderkend werden, waar massaal SIF-geld geïnvesteerd werd en waar de aanpak veel zachte, postmaterialistische, woonvriendelijke accenten heeft.

Bovendien krijgt ook de vernieuwde en verjongde Borgerhoutse CVP loon naar werken: de partij haalt een behoorlijke 13 procent, 2 procent boven het stedelijk gemiddelde en een pak meer dan in sommige 'nieuwe' probleemdistricten in de rand. Het signaal dat Eric Antonis gaf door naar Borgerhout te verhuizen kan een rol spelen. In elk geval: vernieuwing en je nek uitsteken rendeert blijkbaar in een gebied als Borgerhout, en betekent misschien het begin van een werkelijke dam tegen extreem-rechts. Dat de Borgerhoutse VLD met 13 procent de op Hoboken na laagste score in Antwerpen behaalt en ver onder het liberale gemiddelde van 17 procent blijft, lijkt dat te bevestigen: van echte vernieuwing getuigde hun lijst toch niet.

Cijfers en gecijfer dus, in de hoop het schijnbaar onverklaarbare te begrijpen. Maar intussen is voor het eerst een districtsraad verkozen en geven we als welmenende Borgerhoutenaren het volgende advies. De monsterscore van het Vlaams Blok dwingt de democratische partijen in Borgerhout tot een brede coalitie en dus tot overleg en tot veelvuldig afspraken maken. In het echte leven is dat niet anders: beschouw het dus als een kans en niet als een last. Voor wie de essentie van onderhandelen niet kent, is het natuurlijk aangewezen om een eenduidig, rechtlijnig, compromisloos programma te prediken. Maar wie rekening wil houden met verzuchtingen van anderen, weet dat er gepraat moet worden, dat achter een weigering tot compromis vaak slechts angst en een geveinsde zelfzekerheid schuilgaat.

Beste democratisch verkozen districtsraadsleden, verzilver dit unieke moment waarop jullie partijen elkaar zetelgewijs min of meer waard zijn en waarop niemand zich verliezer of winnaar hoeft te voelen, aangezien het de eerste keer is dat de districtsraad rechtstreeks verkozen wordt. Maak van het Borgerhout waar de VU, Agalev en het Vlaams Blok hun wortels, hun ontstaan en hun eerste groei gekend hebben opnieuw een politiek laboratorium. Vorm naar het model van de affiche van de breedgedragen bewonersgroep BorgerhouDt van Mensen een bontgekleurde coalitie, een democratisch afspiegelingscollege met een breed draagvlak waarin de prioriteiten van alle inwoners aangepakt worden en niet vooral de eigen besognes. Stel de collegiale gevoelens boven het eigen programma. Doe wat goed is voor Borgerhout en luister vooral niet naar met de spierballen rollende plattelandsburgemeesters en stokende partijstrategen. Overstijg het machtsstreven en werk gezamenlijk, misschien zelfs herverkaveld, rond de nieuwe breuklijnen. Laat elke coalitiepartner zich uitleven op dat terrein waar hij of zij sterk in is en oog voor heeft (zoals dat in een goed gezin gaat), maar verhef het scoren bij de eigen achterban niet tot dé kunst van de politiek, want dat is hopeloos passé.

We zouden zelfs meer zeggen: partijen met een messcherpe profilering en een onverkort uit te voeren programma zijn passé. Links en rechts zijn passé. De toekomst is aan een nieuwe discussiecultuur waarin los-vaste verbanden gecreëerd worden én conflicten ontmijnd. In een dergelijke cultuur wordt verder gekeken dan het dienstbetoon op korte termijn waar kiezers naar schijnen te hunkeren. Er worden krijtlijnen voor leefbaarheid op lange termijn getrokken. Nu en dan worden zelfs de lopende zaken opgeschort en vraagt men zich niet zozeer af hoe we over zes jaar zullen stemmen maar wel over dertig jaar.

Het Vlaams Blok zal dit allemaal wel afdoen als bont en ingewikkeld en verwarrend en langzichtig, maar zo is het leven nu eenmaal. En zeker in Borgerhout.