Verfilming

Interview
Generiek, juli 2001
Eva Platevoet

"Extremisme kan aanlokkelijk zijn"

VALLEN van Anne Provoost is een prachtig, veelvuldig bekroond boek (Woutertje Pieterse Prijs, Gouden Uil, Zilveren Griffel) en Hans Herbots een meer dan veelbelovend regisseur (OMELETTE A LA FLAMANDE). Beiden vonden elkaar, met schitterend gevolg.

Herbots: Ik koos voor VALLEN om diverse redenen. Vreemd genoeg sprak vooral de relatie tussen Lucas en zijn grootvader me heel sterk aan; de relatie die er ooit was en wat daarvan nog overblijft in Lucas' herinneringen.
Anderzijds is er het gemak, de snelheid waarmee Lucas in dat extremisme wordt meegezogen, zonder dat hij er zich van bewust is. Extremisme kan verleidelijk en aanlokkelijk zijn. In de streek waar de film zich afspeelt, zijn de jacht en jachtwapens gemeengoed; mensen komen er al heel jong mee in contact. Maar wapens zijn geen onschuldige dingen.

Jij woont in Antwerpen, waar het Vlaams Blok 1/3 van de stemmen haalde bij de jongste verkiezingen. Maakt dat van FALLING een reactie, een aanklacht?

Herbots: Onrechtstreeks wel, denk ik. Als mens én als 'verhalenverteller' word je altijd beïnvloed door de dingen om je heen. Het is niet zo dat ik na die verkiezingsnacht besloot: 'Daar ga ik wat aan doen; ik ga VALLEN verfilmen'. Maar de actualiteit geeft altijd richting aan je interesses - en ook al vóór de verkiezingen ging mijn interesse naar dergelijke onderwerpen uit.

Hoe reageerde Anne Provoost op je plannen om haar boek te verfilmen?

Herbots: Anne was heel blij. Aanvankelijk waren de rechten op het boek verkocht aan een Nederlands filmmaker. Hij begon aan een scenario maar haakte af en noemde het boek 'onverfilmbaar'. Zo kwamen de rechten vrij en die kans heb ik gegrepen. Tot groot plezier van de auteur, die heel nieuwsgierig was of het ons wél zou lukken. Zij was heel bereidwillig.

Bij de verfilming heb je wel gegoocheld met nationaliteiten en locaties. Koos je daarom voor deze Vlaamse productie, naar een Vlaams boek, toch voor het Engels als voertaal?

Herbots: Over die beslissing hebben we in volle voorbereidingsproces echt nog lang getwijfeld. Ik wou absoluut in de Ardèche filmen, omdat het zo'n prachtig ruwe streek is: de combinatie van zachte, mooie en brutale, rauwe dingen in het landschap. Er hangt die hitte die ook in het boek zindert. Voor mij was het duidelijk dat het verhaal zich daar moést afspelen.

Dus toen kon het geknutsel beginnen…

Herbots: Aanvankelijk moest Lucas een Antwerpenaar of Brusselaar worden. Maar dan zaten we met een soepje: 3 talen in één film en een hoofdpersonage dat Nederlands praat met z'n moeder, Engels met z'n vriendin en Frans met de lokale bevolking, die zich op hun beurt in een soort Franglais zou uitdrukken… Volg je nog? Caitlin was een Amerikaanse en dat moest zo blijven. Een Caitlin uit Parijs, dat zag ik niet zitten.

Uiteindelijk kwamen we hierbij uit: Lucas komt uit Londen en het lijkt logisch dat de lokale Franse bevolking z'n best doet om Engels te praten. In de film is dat zelfs Engels van een behoorlijke kwaliteit, waarschijnlijk veel beter dan in realiteit, maar ik denk wel dat het allemaal nog vrij geloofwaardig klinkt.

Dus kwam je terecht bij Engelstalige acteurs.

Herbots: Voor de geloofwaardigheid van de film vond ik de casting heel belangrijk. Geen Engelstalige film met Nederlandstalige acteurs! Ik wilde bovendien een Engelstalige crew. Daar ging de Vlaamse Gemeenschap niet mee akkoord; dat zou de film 'te weinig Vlaams' maken. Zij wilden nog 2 Vlaamse acteurs in de film. Dus de personages van Benoît en Alex, waarvoor ik omwille van de geloofwaardigheid Franse acteurs had voorzien, worden nu ingevuld door Koen De Bouw en Wouter Hendrickx. Zij hebben dat perfect gedaan. Bij het zien van Koen De Bouw vragen mensen zich misschien wel af 'tiens, wat doet die nu?', maar uit o.a. Duitsland en Amerika, waar men De Bouw niet kent, kreeg ik al reacties die het personage van Benoît ronduit 'fantastisch' noemen.

Niet alleen met de nationaliteiten, maar ook met de leeftijden van je personages heb je geknoeid. Die werden danig de hoogte ingetrokken.

Herbots: Volgens mij was het beter om een film te maken voor en over 18- à 19-jarigen dan over jongeren van 14. Ik kon de film wat eigentijdser maken en die jongeren een eigen leefwereld geven: de Londense achtergrond van Lucas, Caitlins leven in Amerika… De keuzes die ze maken zijn daardoor ook hún keuzes, waarvan ze zelf de gevolgen moeten dragen. Zoals Lucas, die beslissingen neemt zonder dat hij zich voortdurend aan zijn moeder moet verantwoorden.

Daar leg je al één van de grote verschillen tussen het boek en de film bloot. Zijn er nog meer?

Herbots: Natuurlijk, er zijn een heleboel scènes geschrapt uit het oorspronkelijke verhaal, maar er zijn ook scènes toegevoegd. In het boek is er b.v. niet zo'n ontmoeting tussen beide moeders; die van Lucas en die van Caitlin. De film focust vooral op de figuur van Lucas, de parallellen tussen zijn keuzes en die van z'n grootvader en het juk van zijn onwetendheid. Lucas dacht dat hij zijn grootvader kende, tot blijkt dat een groot deel van diens persoonlijkheid steeds verborgen is gebleven. Dat maakt het totaalbeeld van die persoon compleet anders. Wie is nu de echte grootvader? De lieve en bekommerde man die Lucas gekend heeft of de man die Soeur Berthe en Caitlins moeder in hem zien?

Die discussie over boek of film is al zo oud als de straat, maar zal in dit geval moeilijk ontweken kunnen worden.

Herbots: Dat kan ik me wel voorstellen. Goh… ik heb het boek wel 36 keer gelezen en de moeilijkste keuze vond ik: wat te vertellen en wat niet? Wie hoopt dat boek en film identiek hetzelfde verhaal vertellen, dreigt teleurgesteld buiten te komen. Maar het is moeilijk vergelijken. Alsof je eenzelfde emotie in een gedicht en in een muziekstuk wil verklanken. Misschien komt de emotie in beide gevallen over bij het publiek, maar wel op een heel verschillende manier.

Over muziek gesproken… heb je met Praga Khan, Roos Van Acker, Axelle Red wél bewust voor Belgische inbreng gekozen?

Herbots: De film wordt verteld vanuit Lucas' standpunt. Ik zocht muziek die aansloot bij zijn leefwereld, om het contrast tussen de grootstad en het Franse platteland zo groot mogelijk te maken. Ik zocht iets in de stijl van Portishead, Massive Attack. Dan kom je in België uit bij Hooverphonic en Praga Khan. Praga Khan vind ik onvoorspelbaarder, ruwer ook. En Hooverphonic had al SHADES gedaan…. De keuze was snel gemaakt. Hoewel niet iedereen makkelijk te overtuigen was. Vorig jaar zag ik Praga Khan aan het werk op Werchter; een heel goed concert, volgens mij. Enkele weken voor de opnames van FALLING, traden ze op in de AB. Daar nam ik producer Tharsi Vanhuysse mee naartoe… hij was niet overtuigd! Maar intuïtief wist ik dat mijn keuze goed zat.

Het was een gok?

Herbots: Puur intuïtie. Ik ging met hen praten en ze waren enthousiast. We moesten natuurlijk zoeken naar een goede manier om samen te werken. Naarmate de tijd vorderde, zaten we steeds meer op dezelfde golflengte, hoewel ik nog geen idee had waarmee ze voor de dag zouden komen. Maar de wisselwerking was perfect. Bij de montage had ik enkele scènes geknipt, die ik achteraf heb opgevist, omdat ze dankzij de muziek echt goed in het geheel gingen passen. We hadden nog wat extra nummers nodig, echte songs: er is een fuifscène in Londen, een fuif in Frankrijk, Lucas die met een walkman rondloopt,… De mensen van Praga Khan gingen op zoek naar gastzangers, en Axelle Red en Roos Van Acker konden het resultaat enkel maar verbeteren.