Verfilming

Filmrecensie
Generiek, najaar 2001
Gert Hermans

De Koele Kracht

Een film die stijlvol oogt, onderkoeld en toch swingend. Die - anders dan niet nader te noemen voorbeelden uit het Vlaamse filmverleden - een publiek van tieners en twintigers duidelijk maakt: 'dit gaat over ons, dit is voor ons gemaakt'. Die sterke vormelijkheid stoelt op een inhoudelijke basis: een boodschap aan een generatie die "denkt dat Auschwitz de naam is van een pretpark in Polen".

FALLING is weliswaar een Vlaams regiedebuut, maar moet dat nergens als excuus inroepen. Zelden oogde een Vlaamse film zo internationaal. Klassiek van design en cameravoering is FALLING toch op en top hedendaags. Dankzij de heel preciese casting van hoofdacteurs Lee Williams en Angela Bettis, die echt van deze tijd zijn, met het juiste gezicht, de juiste attitude, de juiste cool. Ook dankzij het geslaagde huwelijk tussen de grootstadmuziek van Praga Khan en het landelijke filmdecor. En uiteraard dankzij de actuele thematiek.

Onverwerkte trauma's

Lucas, een Londense tiener (de leeftijd van de personages uit Anne Provoosts boek werd fiks opgetrokken) reist met zijn moeder naar Frankrijk, waar werd ingebroken in het leegstaande huis van zijn overleden grootvader. Ter plaatse blijkt het kleine Franse stadje geen plezieroord voor een hippe stadsjongen. Bovendien stuit hij er op een berg onverwerkte plaatselijke trauma's. Grootvader was geen onbesproken man: tijdens de oorlog nam hij - gedreven door principes of wrok? - een aantal laakbare beslissingen. Lucas' moeder heeft nooit verteld over opa's hand- en spandiensten aan de bezetter. Dat maakt Lucas tot de enige persoon die niet weet waarom hij door de lokale bevolking respectievelijk wordt opgehemeld / uitgespuugd.

De bewoners van het naburige klooster waren rechtstreekse slachtoffers van opa's handelen. Momenteel verblijven er enkel nog een verbitterde non, het Amerikaanse meisje Caitlin en haar moeder. Caitlin was Lucas' speelkameraadje tijdens lang vervlogen vakanties. Nu, zoveel jaren later, klikt het nog steeds, maar het verleden staat als een huizenhoge barrière tussen de 2 tieners. Caitlin is razend gefrustreerd wanneer blijkt dat Lucas niets afweet van de voorvallen die een schaduw wierpen over haar jonge leven: "Am I the only person in my entire generation who has to feel guilty for something that happened 50 years ago?"

Wanneer Lucas - zonder het te beseffen - onder invloed raakt van rechts-extremisten en een standpunt moet innemen omtrent de overrompeling van de stad door asielzoekers, dreigt de geschiedenis zich te herhalen. Het (nood)lot voorziet echter een onverwachte wending.

Mondjesmaat

Het is aan kijker om alle puzzelstukjes in elkaar te passen tot een duidelijk beeld van de gebeurtenissen tijdens W.O. II. Met mondjesmaat worden hints aangereikt: terloopse opmerkingen van de bewoners ("your grandfather was a legend"), vergeelde krantenkoppen waarin het woord 'Auschwitz' oplicht en Caitlins keiharde beschuldiging: "You don't have a fucking clue about anything, do you, Lucas?"

Zijn er zonden die niet vergeven kunnen worden? Moeten Lucas en Caitlin boeten voor gebeurtenissen uit een 'ver' verleden? Caitlin - die gebukt gaat onder de oorlogswonden van haar moeder - is pathetisch in haar lijden. Lucas daarentegen laat zich door cynisme dirigeren. "I couldn't care less". Eigenlijk raakt het hele oorlogsverleden hem nauwelijks. Hij houdt zich liever afzijdig, maar wordt voortdurend meegesleept in de gebeurtenissen. Hij beschermt niemand, tenzij zichzelf.

FALLING gaat ook over moeders en kinderen; Alice Krige is uitstekend als Lucas' begrijpende moeder. "You can always come to me; I'm your mother," zegt ze met zachte, warme stem. En ze meent het ook. Maar ondanks die vertrouwelijkheid, weigert ze haar zoon een fundamentele waarheid te vertellen.
Uiteraard doet FALLING ook z'n licht schijnen op de werkingsmechanismen van extreem-rechts. Met Benoît (Koen De Bouw) als typische figuur: de charismatische cleane jongen met de touwtjes in handen. In het hele schandaal (een brutale knokpartij, een brandstichting) gaat hij - wat had je gedacht? - vrijuit. Op zalvende toon spreekt hij opruiende taal: "Je grootvader nam moeilijke beslissingen waardoor hij vrienden verloor. Maar hij was een man van principes."

Mompelaar

Hans Herbots' begaanheid met het jonge publiek is geen verrassing (hij verleende al vaker zijn diensten aan het Europees Jeugdfilmfestival en aan Jekino-Films). Wel verrassend is de manier waarop hij een jeugdig thema omzet in een heel volwassen film. Als observator, o.a. van gesprekken die op fluistertoon worden gevoerd (met Koen de Bouw als mompelaar bij uitstek). Zelden wordt een stem verhoffen. Op een schokkend 'kettingzaagincident' na, zit de spanning in FALLING vooral onderhuids. Prachtige bruine tinten (een kleurenpalet van fotograaf Renaat Lambeets) maken van FALLING een uitgesproken herfstfilm.

Het verhaal werd over de grenzen heen naar Frankrijk getransponeerd en er werd consequent gekozen voor het Engels als voertaal. De opnames gebeurden in het Zuid-Franse stadje Lamastre; de vlotte Engelstaligheid van de plaatselijke bevolking is dan ook verrassend.

Konijntje

Een sterke en verrassende cast. O.a. Jill Clayburgh en Lydia Chagoll ondersteunen de jonge gezichten die de film dragen. Angela Bettis heeft het als Caitlin - een pedant besje in een fysiek belastende rol - niet makkelijk. Lee Williams is uitstekend als Lucas. Hij maakt een opmerkelijke evolutie door: van stadsjongen, schimpend op het platteland, tot iemand die zo opgaat in het buitenleven dat hij met plezier konijntjes afknalt. Zodat moeder besluit: "there's nothing here for you". Lucas denkt daar anders over.

Het klikt tussen beide hoofdpersonages. Dat wordt onderstreept in een mooi kustafereel en in het sleutelmoment van de film: Caitlin spreekt Lucas toe doorheen een betralied kelderraam. Terwijl Lucas door groeiende pijn wordt verteerd, danst Caitlin - "I gave away my childhood to a bunch of memories on what happened in this cellar" - haar frustraties weg op zinderende muziek. Een scène die illustratief mag heten voor de koele kracht die FALLING in zich draagt.